Het jaar 2020 was voor veel ondernemers een uitdagend jaar i.v.m. de Corona-maatregelen. Tegelijkertijd was er steeds meer aandacht voor verduurzamen wat vaak onder de noemer ‘energietransitie’ geplaatst wordt. Uiteindelijk gaat het er bij de transitie om de CO2-uitstoot te verlagen om zo de opwarming van de aarde zoveel mogelijk tegen te gaan. Welke impact hadden deze ontwikkelingen op het bedrijfsleven in de regio Groningen?
Hoog tijd voor een terug- én vooruitblik met Floris van Dijk, projectleider duurzaamheidsplatform Groningen Werkt Slim; Klaas Holtman, bestuurder van bedrijvenvereniging WEST in de gemeente Groningen en Ton Schroor, directeur VNO-NCW MKB Noord.
Floris van Dijk - Projectleider Groningen Werkt Slim
Klaas Holtman - Voorzitter Bedrijvenvereniging WEST
Ton Schroor - Directeur VNO-NCW MKB Noord
Floris: 'Transitie staat voor verandering. In dit geval de verandering van gebruik van fossiele brandstoffen naar gebruik van hernieuwbare brandstoffen. Het is niet simpel gezegd ‘van het gas af’, maar juist een hernieuwbaar gas toepassen. Van grijs naar groen. En van centraal geleverd naar lokaal opgewekt en gebruikt. Willen we dat efficiënt doen, dan moeten we ook inzetten op energiebesparing.'
Klaas: 'Maatschappelijk gezien moeten we inderdaad nieuwe energiebronnen gaan gebruiken omdat we terecht stoppen met Gronings gas en we niet afhankelijk willen worden van Russisch gas. Daarnaast vraagt de opwarming van de aarde minder gebruik van fossiele brandstof. Dus goede isolatie, meer zon, wind, aardwarmte en koud van water bij koeling. En als je het mij vraagt meer kernenergie.
Die transitie biedt allerlei kansen en uitdagingen. Kansen omdat er nieuwe economische mogelijkheden zijn bij bouw en onderhoud van zonneparken, windparken op zee en het gebruik van waterstof. Aan de uitdagingenkant zit het vervallen van allerlei oude banen rondom de verwerking van gas zoals monteurs en technici, maar ook een hoogwaardig instituut als Gasterra zal verdwijnen. Daartegenover staat de vraag naar goede technici voor de nieuwe vormen van energie. Veel omscholing is nodig en natuurlijk nieuwe opleidingen aan het Noorderpoort, Alfa-college en de Hanzehogeschool Groningen zijn noodzakelijk.'
Ton: 'Transitie betekent ook een tijdsperspectief: een periode waarin innovaties kunnen doorbreken, studenten en werknemers goed opgeleid of omgeschoold kunnen worden en waarin investeringen mogelijk zijn binnen reële bedrijfseconomische afwegingen. Begrijp me goed, het bedrijfsleven is klaar om deel te nemen aan deze transitie maar vraagt ook om zekerheden. Bijvoorbeeld een langdurige stabiele politieke koers op basis waarvan ondernemers kunnen investeren in nieuwe panden, productie, technieken, medewerkers, etc.'
Floris: 'Ja, er is nu zeker een andere houding te zien. Hier zijn vele voorbeelden. De opmars van de elektrische fiets, het groter worden van het vega-schap in de supermarkten en mede door Corona de inburgering van het videobellen. Alles past in het transitiepad.'
Klaas: 'Met het oplossen van de gevolgen van de coronacrisis zijn de klimaatproblemen niet opgelost. Wel merk je dat de prioriteiten nu eerst liggen bij het aanpassen van de bedrijfsstrategie en nadenken over nieuwe manieren van het gebruik van werkruimtes. Aangezien minder vervoer direct een bijdrage levert aan minder Co2-uitstoot wordt er onbewust een bijdrage geleverd. Ik merk ook dat veel ondernemers onverplicht grote investeringen doen in Co2-neutrale panden. Ik denk hierbij aan de verbouwing van de AH in Hoogkerk waar ondernemer Fokko Kip meteen heeft doorgepakt en aardgasvrij de vestiging draait. En aan New Nexus die in Haren een duurzaam pand realiseert met het keurmerk Excellent.'
Ton: 'Dit is een prachtig voorbeeld van transitie! De vraag komt van de markt zelf. Ondernemers voelen de uitdaging om te kiezen voor duurzame oplossingen die meerwaarde aan hen zelf, hun omgeving en klanten bieden. Velen begrijpen ook heel goed dat als je nu niet meegaat, je mogelijk over tien jaar geen markt of geen goede positie in de markt meer hebt. Soms is er een ingrijpende situatie nodig om de transitie aan te durven. Zo heeft de coronacrisis ons heel snel laten merken dat we niet voor elke afspraak in de auto of soms zelf vliegtuig hoeven te stappen. Het is opeens allemaal mogelijk vanuit huis. De waardering voor een goede leef-, woon- en werkomgeving wordt hiermee ook veel belangrijker en de wil om hierin wat te betekenen.'
Klaas: 'Jazeker, maar het is ook een grote denkfout dat de energietransitie niets kost. Bovengenoemde ondernemers investeren bewust meer omdat ze zich verantwoordelijk voelen voor de toekomst en de omgeving waarin ze werken. Overigens zijn de berekeningen ook niet altijd te maken. Niemand weet immers wat de toekomstige energieprijzen en belastingen zijn. Overigens mag van overheden verwacht worden dat ze helpen om gewenste bewegingen naar meer duurzaamheid te ondersteunen door tijdelijk onrendabele toppen te financieren.'
Ton: 'Consistent beleid over vele jaren helpt daarbij. Ondernemers kunnen zo binnen reële bedrijfseconomische uitgangspunten een goede afweging maken.'
Klaas: 'Natuurlijk zijn er ondernemers die nu even wat anders aan hun hoofd hebben, val die vooral niet lastig. Maar ook in deze tijd moeten er gewoon keuzes gemaakt worden over bouwplannen, vervanging van apparatuur en lopen er lease-regelingen af. Dan is het fijn als je ergens hulp krijgt bij de afwegingen die je moet maken als ondernemer.'
Ton: 'Ondernemers hebben vanwege de crisis veel andere zaken op hun bordje liggen. Maar voor sommigen is deze periode de kans om zichzelf opnieuw en duurzamer uit te vinden.'
Floris: 'We moeten ons richten op de beslissingsbevoegden en dat zijn we allemaal. We zijn allemaal consument en we maken allemaal keuzes die invloed hebben op de wereld. De overheid kan daarbij helpen met het wegnemen van belemmeringen. Als ondernemer kun je gemakkelijk groene stroom inkopen, om maar een voorbeeld te geven. Dit helpt de energieleverancier weer met het extra opwekken van duurzame energie. We hebben elkaar nodig op de stappen te zetten. We moeten zelf de goede voorbeelden geven en deze met elkaar delen. '
Klaas: 'Vanuit WEST zijn we mede-initiatiefnemer en ondersteunen we ‘Groningen werkt Slim’ graag als praktisch loket voor vragen van ondernemers op het gebied van energietransitie, circulair ondernemen en mobiliteitsoplossingen. Simpelweg om ondernemers die willen bijdragen aan een duurzame wereld niet van loket a naar b en c te sturen. Groningen werkt Slim kent de hulpmiddelen, wijst de weg in regelingen en helpt ondernemers bij het maken van de juiste keuzes.'
Ton: 'De energietransitie kan niet van één enkele partij, sector of land komen. Iedereen, van consument, overheid tot bedrijfsleven moet met zijn eigen keuzes maken en gaan voor een passende oplossing. Voor ondernemers is het belangrijk om met een loket ‘ontzorgd’ te worden. Praktische en gerichte ondersteuning die hen verder helpt.'
Floris: 'We zagen dat het vaak begint met inzicht in het energieverbruik oftewel de CO2-uitstoot en inzicht in het financiële plaatje. Voor dit inzicht hebben we de Slimme CO2-thermometer ontwikkeld. Hiermee kan een bedrijf gratis een online inzicht krijgen in de CO2-voetafdruk van dat moment. Zit de grootste uitstoot in de gebouwen, in vervoer of juist in de koeling? Vervolgens komen de maatregelen en mogelijke subsidies aan bod. Wat mij dit jaar opviel is dat een aantal horecaondernemers de eerste lock down hebben aangegrepen om hun pand te isoleren en verder te verduurzamen. Zij zagen dit juist als een kans om dingen te doen die ze al langer van plan waren maar niet aan toe kwamen.'
Klaas: 'Wanneer je eenmaal actief bezig bent, hoef je niet alles in 1 keer te vervangen. Neem de tijd om te groeien naar co2-neutraal werken. Veel woon-werkregelingen zullen aangepast worden i.v.m. thuiswerken, op kantoor kun je bijdragen door met minder plastic en meer hergebruik te werken en het energiecontract pas je bijvoorbeeld aan bij de eerstvolgende verbouwing of verhuizing.'
Floris: 'Wat we zien veranderen is dat er meer combinaties komen. Niet alleen zonnepanelen laten installeren, maar naast zonnepanelen ook direct ook een laadpaal en een E-auto aanschaffen. Waar het vroeger bleef hangen op een paar maatregelen, is het nu de trend om alles in één keer goed aan te pakken. En daar hoort ook een groen energiecontract bij om de CO2-uitstoot te verlagen. Verder is circulariteit een transitie die gaande is en die niet los gezien kan worden van de andere veranderingen.'
Klaas: 'Naarmate er meer goede voorbeelden komen waar waardering voor is zullen steeds meer mensen zich willen aansluiten. Je wilt toch horen bij de winnaars en de trendzetters, of niet dan?'
Ton: 'De beweging is in gang gezet. Meer producten en business concepten komen beschikbaar en laten zien dat transitie mogelijk is.'
Floris: 'Nou, wij hebben een primeur! Vanuit Groningen Werkt Slim gaan we serieus werk maken van de kwaliteit van verduurzamen: er komt een heus GWS-keurmerk in 2021! Vele bedrijven hebben in onze enquête aangegeven hier behoefte aan te hebben.'
Klaas: 'Wat WEST betreft gaat ‘Groningen werkt Slim’ nog meer ondernemers en hun overwegingen leren kennen om zo te helpen met verduurzamen. En koplopers mogen in het zonnetje worden gezet. Ook komt er meer samenwerking met het onderwijs: ondernemers kunnen samen met studenten van mbo- en hbo-opleidingen werken aan een transitieplan.'
Ton: 'De energietransitie is ook een grondstoffen-discussie. Circulair ondernemen en circulaire economie zijn voor mij dan ook onderwerpen die in 2021 meer en meer de aandacht gaan krijgen.'
Klaas: 'Nou, dat is te overzien. Mijn tips:
